به گزارش مشرق، حسن فتحی در گفت‌وگو با انتقاد از گفته‌های ابتکار رئیس محیط زیست در مورد ابگیری بیش از 60 درصدی تالاب هورالعظیم گفت: تالاب هورالعظیم از جمله تالاب‌هایی است که متأسفانه حریم آن مشخص نیست یعنی وقتی کشاورزان منطقه در هویز، سوسنگرد و دشت آزادگان می‌خواهند زمین‌های کشاورزی خود را توسعه دهند به راحتی به حریم تالاب هورالعظیم می‌آیند، علت اینکه وزارت نیرو و سازمان آب خوزستان هم تاکنون به صورت جدی وارد نشده این است که هیچ مطالعه مستقلی برای تعیین خط حریم دقیق تالاب هورالعظیم وجود ندارد و هنوز هم که هنوز است بعد از نزدیک چند دهه پس از جنگ هیچ مطالعه مستقلی در مورد تالاب هورالعظیم با این محتوا که ما بتوانیم یک خطی برای حریم تالاب بیابیم روی نقشه انجام نشده است.

وی ادامه داد: در نتیجه هر کسی ممکن است اظهارنظر خاص خودش را داشته باشد اگر الان یک نفر ادعا می‌کند که 60 درصد این تالاب آبگیری شده معلوم نیست به استناد کدام خط از حریم تالاب گفته شده است یا حتی در مورد خشک شدن تالاب هم معلوم نیست که به استناد کدام خط باید حریم تالاب در نظر گرفته شود. وقتی می‌خواهیم موضوع آبگیری را به میان آوریم پایین‌ترین حد خط تالاب را در نظر می‌گیریم و نسبت به آن ارزیابی می‌کنیم و مثلاً می‌گوییم 60 درصد آبگیری شده است اما زمانی که خشک می‌شود خط حداکثری را در نظر می‌گیریم و نسبت به آن می‌گوییم خشکسالی اتفاق افتاده است، بنابراین این اولین بحث است که تالاب هورالعظیم هیچ خط مرزی ندارد و جای بحث کارشناسی زیادی دارد.

این کارشناس محیط زیست افزود: اگر نقشه‌های توپوگرافی سازمان جغرافیایی را نگاه کنید حد این تالاب به صورت هاشور مشخص شده است و حد دقیقی برای آن مشخص نیست شاید عراق ادعا کند که ما برای خودمان حد را تعیین کردیم اما در حریم داخل مرز خودمان چنین حریمی مشخص نشده است.

فتحی اظهار داشت: بحث دوم بحث آبگیری است تنها رودخانه‌ای که می‌تواند تالاب هورالعظیم را تغذیه کند رودخانه کرخه است. این رودخانه تا قبل از سیلابی که فروردین امسال اتفاق افتاد مکررا در سنوات گذشته دچار کم‌آبی بوده و هیچ وقت حق آبه‌ای رهاسازی نشده است، ما می‌خواهیم ببینیم از فروردین امسال که بارندگی‌ها بهتر بود و کرخه نسبت به سال‌های گذشته بهتر آبگیری شد حق‌آبه‌ای به هورالعظیم رهاسازی شد یا خیر؟ متأسفانه بنده می‌توانم با قطعیت بگویم هیچ رهاسازی از سوی کرخه انجام نشد حداقل از فروردین امسال تاکنون رهاسازی صورت نگرفته است.

این کارشناس محیط زیست خاطرنشان کرد: اگر بنا باشد از سد کرخه رهاسازی انجام شود در طول مسیر رودخانه کرخه از محل سد کرخه تا نرسیده به تالاب هورالعظیم در طول مسیر بندها و کانال‌های انحرافی زیادی است که از قدیم کشاورزان منطقه این بندهای انحرافی را ایجاد کردند برای آبگیری از کرخه به سمت زمین‌های کشاورزی، هر زمان بنا باشد حق آبه‌ای رهاسازی شود برای تغذیه تالاب هورالعظیم باید راجع به این بندها و کانال‌های انحرافی تصمیم‌گیری شود و رهاسازی حق آبه نمی‌تواند بدون هماهنگی با کشاورزان و بدون سازوکارهای نظارتی و گشت‌ اطراف رودخانه کرخه اتفاق بیفتد.

فتحی تصریح کرد: در طول امسال هیچ وقت خبری نشنیدیم که این بندهای انحرافی بر چیده شده باشد یا در زمان رهاسازی آب از کرخه گشتی در منطقه مستقر شود که پایش کنند تا آب به صورت غیرمجاز برداشت نشود و این آب بدون دست‌خوردگی از سد تا تالاب مستقیم ورود پیدا کند. چنین اتفاق‌هایی نیفتاده سازمان آب خوزستان و مدیریت بهره‌وری سد کرخه هیچ کدام هیچ وقت خبر و اطلاعات و برنامه‌ای برای رهاسازی آب اعلام نکردند علاوه بر آن سهم تالاب هورالعظیم از سد کرخه مطالعه نشده است حق آبه تالاب هورالعظیم از سد کرخه یا از رودخانه کرخه مشخص نشده است. الان اگر مدیریت بهره‌برداری سد کرخه اعلام کند که ما حاضر هستیم آب را رهاسازی کنیم، محیط زیست باید اعلام کند که هر سال چقدر رهاسازی باید انجام شود و این رهاسازی در فصل‌های مختلف چقدر باید باشد مثلاً در فصل بهار چند میلیون مترمکعب و در تابستان و پاییز و زمستان چقدر باید رهاسازی شود چنین مطالعه‌ای انجام نشده است معلوم نیست تالاب هر سال چقدر به حداقل آب نیاز دارد این عدد اصلاً مطالعه نشده است.

این کارشناس محیط زیست اظهار داشت: اینکه هورالعظیم را با هر آبی پر کنیم و بعد ادعا کنیم که احیا شده است درست نیست، ما اطراف تالاب هورالعظیم در محدوده غرب رودخانه کارون و دشت عباس و دشت آزادگان در حول و حوش هویزه و سوسنگرد، کشت و صنعت نیشکر را آنجا توسعه دادیم که این کشت و صنعت یکی از واحدهای هفت‌گانه کشت و صنعت است که بعد از جنگ تحمیلی راه‌اندازی شد و زمین‌های زیادی زیر کشت نیشکر رفت.

فتحی اظهار داشت: در جلگه خوزستان به خاطر بافت آن مناطق که یک بافت سنگینی است نفوذپذیری این خاک فوق‌العاده کم است و در اغلب مناطق سطح آب زیرزمینی خیلی بالاست یا اصلاً آب زیرزمینی وجود ندارد چون آبی نمی‌تواند نفوذ کند، به طوری که در حول و حوش رودخانه دز بهترین سفره آب‌های زیرزمینی کشور را در منطقه دشت شوش، اندیمشک و دزفول داریم، یکی از دشت‌های خیلی منحصر به فرد کشور ما دشت دزفول و اندیمشک است به خاطر ویژگی‌های خاص، آب‌دهی بالا و سطح آب زیرزمینی ویژه و ضرایب آب گذری و ویژگی‌های هیدرودینامیکی این آبخوان، یکی از منحصر به فردترین آبخوان‌های کشور ما است.

وی خاطرنشان کرد: هر چه به سمت تالاب هورالعظیم حرکت می‌کنیم این سفره نازکتر می‌شود و بعد از بین می‌رود، در منطقه‌ای که هم اکنون یکی از صنعت‌های نیشکر را داریم آب زیرزمینی وجود ندارد، کشت و صنعت نیشکر از رودخانه کارون، دز و کرخه آب می‌گیرد برای آبیاری زمین‌های زیرکشت، کشت نیشکر در خاک‌های آن مناطق به خاطر ویژگی‌های خاصی که دارند هر چند سال باید آب‌شویی شوند. آب‌شویی زمین‌ها فرآیندی است که 3 یا 5 سال باید این خاک‌ها پس از چند دوره کشت که حاصلخیزی خود را از دست می‌دهند و راندمان تولید محصول به طرز قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند باید انجام شود. برای اینکه بتوانند خاک را دو باره به حالت اولیه و طبیعی خود برگردانند خاک را می‌شویند یعنی زمین‌ها را کاملاً با آب غرق‌آب می‌کنند این آب از رودخانه کارون، کرخه و دز می‌آید، کشت و صنعت نیشکر در سال نزدیک 400 میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کند که بخش عمده این آب برای آب‌شویی مصرف می‌شود.

این کارشناس محیط زیست افزود: زمین‌های نیشکری که پس از چند سال تولید محصولشان کاهش پیدا می‌کند باید فرایند آب‌شویی را انجام دهند، آب‌شویی به این ترتیب است که زمین‌های زیر کشت را با آب غرق آب می‌کنند و با آب کاملاً زمین را پر می‌کند این آب را زهکشی می‌کنند یعنی خالی می‌کنند و این فرایند باید تا حدودی 7 بار انجام شود و آب خارج شود تا املاح اضافی و کودهای شیمیایی که برای کشت استفاده شده است خارج شود پس از آب‌شویی دوباره به خاک کود شیمیایی اضافه می‌کنند املاح را تأمین می‌کنند و دوباره کشت نیشکر انجام می‌شود.

فتحی تصریح کرد: آن زه‌آب زهکشی و کانالیزه می‌شود و وارد حوضچه‌های بزرگی می‌شود که پشت دایک مرزی منطقه داریم مانند طلائیه و دشت عباس‌ ذخیره می‌شود، از زمانیکه تالاب هورالعظیم به خاطر آبگیری کرخه شروع به پس روی کرد، متأسفانه مسئولان به جای اینکه برنامه‌ای تعیین کنند برای سد کرخه که سالانه یک حق‌آبه حداقلی را رهاسازی کنند از زه‌آب‌های نیشکر استفاده کردند و داخل تالاب رها کردند، این زه‌آب نیشکر آنقدر هدایت الکترونیکی و شوری بالایی دارد که هیچ گونه آبزی و هیچ جلبک و گیاه آب شیرین و شوری نمی‌تواند در این آب زنده بماند یک آب کاملاً آلوده است، شوری بسیار بالا و کیفیت بسیار پایین دارد و به درد هیچ نوع فعالیتی نمی‌خورد مگر اینکه این زه‌آب تصفیه شود  اگر تصفیه شود می‌توان از آن برای اهداف دیگری استفاده کرد اما چون تصفیه نمی‌شود از آن به عنوان زه‌آب یاد می‌کنند و متأسفانه آن را داخل محیط زیست تخلیه می‌کنند.

وی ادامه داد: در جاهایی که مشرف به رودخانه دز یا کارون است این زه‌آب‌ها در آنجا تخلیه می‌شود اما در جاهایی مانند دشت عباس، هویزه و سوسنگرد این زه‌آب‌ها مشرف نیستند به رودخانه دز، بیشتر مشرف به تالاب هورالعظیم هستند بنابراین در آنجا تخلیه می‌شوند و در طول سال اگر فقط این واحد زه‌آب‌های خود را تخلیه کند در سال بیش از 200 میلیون مترمکعب اب نیشکر داخل این تالاب تخلیه می‌شود و این رقم، رقم وحشتناکی است اگر این فرآیند بخواهد ادامه پیدا کند نه تنها تالاب را احیا نکردیم بلکه به شکل برگشت‌ناپذیری در حال نابود کردن تالاب هستیم.

این کارشناس محیط زیست افزود: با تخلیه زه‌آب‌های نیشکر که انواع و اقسام آلودگی‌ها را دارد تالاب را به سمت نابودی سوق می‌دهیم و تالاب را به گودالی تبدیل می‌کنیم که از زه‌آب نیشکر پر می‌شود و هیچ گونه ماهی و آبزی و گیاه دریایی در آن نمی‌تواند زنده بماند. آن گودال‌هایی که الان کشت و صنعت نیشکر زهاب‌های خود را رها کرده پشت دایک مرزی در منطقه طلائیه به راحتی در تصاویر ماهواره‌ای قابل مشاهده هستند و به راحتی دیده می‌شود که در کنار این زهاب‌ها کوچکترین سبزینه‌ای رشد نکرده و نشان می‌دهد آنقدر آلودگی‌ آنها بالاست که هیچ موجود زنده‌ای نمی‌تواند آنجا زنده بماند حتی پرنده‌های مهاجری که تردد می‌کنند وقتی این گودال‌ها را از بالا مشاهده می‌کنند فرود می‌آیند اما وقتی می‌بینند وضعیت آب آنقدر بد است که نمی‌توانند از آن استفاده کنند مجدداً مسیر خود را تغییر می‌دهند.  در حال ایجاد یک فاجعه در آن منطقه هستیم.

وی افزود: از کل منابع آبی که در کشور داریم حدود 40 درصد منابع آب تجدیدپذیر را در استان خوزستان داریم یعنی رقمی بالای 400 میلیارد مترمکعب از منابع آب ما در استان خوزستان است و بزرگترین رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور در استان خوزستان است از تالاب شادگان تا هورالعظیم، اما سوءمدیریت منابع آب و توسعه ناپایدار کشاورزی باعث شده این استان بیشترین کانون‌های ریزگرد را داشته باشد چرا باید در استانی که این همه منابع آب دارد کانون ریزگرد داشته باشیم؟ چرا در حدود سه دهه نتوانستیم به شکلی مدیریت کنیم که رودخانه‌ها آلوده نشود. ببینید که چه بلایی بر سر نخلستان‌های خرمشهر و آبادان آمده است و همه از بین رفته‌اند که علت آن تخلیه زهاب‌های نیشکر به رودخانه دز و کارون است. فاضلاب‌های صنعتی چندانی در مسیر رودخانه کارون و دز نداریم چون صنایع عمده خوزستان در منطقه ماهشهر در مناطق جنوبی استان و مناطق پایاب مناطق آبی هستند و در سر شاخه‌ها نیستند که منابع آبی را آلوده کرده باشد. در سرشاخه زهاب‌های نیشکر را داریم که باعث این آلودگی‌های منابع آبی شدند.

این کارشناس محیط زیست افزود: در دولت فعلی هم که تصمیم گرفته شد بخشی از این زهاب‌های داخل هورالعظیم تخلیه شود و اگر جلوی این روند گرفته نشود این تالاب‌ به سختی شرایط احیا  بازمی‌گردد، متأسفانه این یکی از مصیبت‌هایی است که اگر به اسم احیای تالاب هورالعظیم انجام شود خیلی بد است که فاضلاب‌ها را تخلیه کنیم داخل تالاب و بگوییم در حال احیای تالاب هستیم، چرا به مردم نمی‌گوییم که در حال تخلیه آلودگی به تالاب هستیم باید برای زهاب‌های نیشکر فکر اساسی صورت بگیرد این ممکن است ظاهراً باعث پرآبی تالاب هورالعظیم شود اما عملاً در طول چند دهه دیگر نمی‌توانیم این تالاب را احیا کنیم اگر امیدوار باشیم که با یک حق‌آبه‌ای از سد کرخه بتوانیم تالاب را زنده نگه داریم با تخلیه زهاب‌های نیشکر حتی اگر بیشترین حجم حق‌آبه از کرخه رهاسازی شود غلظت آلودگی‌ها به حدی بالا خواهد رفت که دیگر فرصت احیا را از دست می‌دهد.

فتحی تصریح کرد: تخلیه زه‌آب نیشکر راه‌حل احیای تالاب نیست در صورت ادامه تالاب را از دست خواهیم داد مسئولان نمی‌توانند با این حرف‌ها مردم را فریب دهند چرا مسئولان به مردم دروغ می‌گویند؟